Cumhuriyet, hükümeti yöneten kişilerin seçim sonucunda görev başına geçtiği yönetim biçimidir. Dünya üzerinde birçok ülke cumhuriyet sistemi yönetilmektedir. Cumhuriyet rejiminde egemenlik ulusundur, millet devleti yönetecek olan kişileri kendi seçecek ve kendi kendisini yönetmiş olur. Birinci TBMM, kuruluş yılından bu yana askeri ve siyasi alanlarda birçok başarılara imza atmıştır. TBMM’nin çabaları ile Yeni Türk devleti kurulmuş, Kurtuluş Savaşı başarı ile sonuçlanmış ve 1921 Anayasası kabul edilmiştir. 96. Yılını kutladığımız Cumhuriyet tarihi, Türkiye devleti ve milletinin huzuru, güveni ve ferahı için önemli bir dönemdir.
Cumhuriyet Öncesi
Cumhuriyet kurulmadan önce Osmanlı Devleti padişahlar tarafından uzun yıllarca yönetilmiştir. Yönetim tek kişiye dayalı olan “mutlakıyet” sistemi ile yönetilmekteydi. Bu yönetim şeklinde egemenlik sadece Padişah, han, kral, imparator, sultan gibi kişilerde olurdu. Mutlakıyet sistemi ile yönetilen ülkelere ülkeyi yöneten kişiye yardımcı olması için meclis kurulurdu. Halk isteklerini meclis üyelerine söyler, meclis üyeleri yasa tasarısı olarak hazırlayıp ülke yöneticisine sunar. Eğer ülke yönetici tasarıyı beğenirse yasalaşmasına izin verilirdi. Böyle bir yönetim ise “meşrutiyet” yönetim biçimidir. Osmanlı Devleti’nde I. Meşrutiyet 1876 ve II. Meşrutiyet 1908 yılında ilan edilmiştir. İkinci meşrutiyetin ardından 1914 yılında I. Dünya Savaşı başlamıştır. Bu savaşta ittifak devletleri ve Osmanlı imparatorluğu yenilgiye uğruyor ve Osmanlı toprakları işgal ediliyor.
Cumhuriyetin İlanı
Osmanlı toparlaklarının işgal edilmesinden sonra Osmanlı devleti Mustafa Kemal Atatürk’ü bölgede düzenin sağlaması amacı ile 19 Mayıs 1919’da Samsun’a göndermiştir. Samsuna ayak basması Milli Mücadelenin başlangıcı ve Türk milleti adına dönüm noktası olmuştur. 19 Mayıs 1919’da Kurtuluş savaşının başlamasıyla milletin özgürlüğü ve bağımsızlığının ilk adımı da gerçekleşmiştir. Mustafa Kemal Paşa, Samsun’a 9. Ordu müfettişliği görevi ile atanmıştır. Bu görevin kendisine verilmesi cumhuriyetin kuruluşu için düşündüklerini yapma fırsatı yaratmıştı. Atatürk, vatanın kurtuluşu için ve vatanı düşmanların işgalinden kurtarmak için araştırmalara başlamıştır. Anadolu topraklarına ayak basan Atatürk, milletle beraber birkaç yıl boyunca büyük mücadelelerde bulunmuştur. Bölgedeki millet temsilcileri yardımı ile TBMM kurulmuştur. Sivas, Erzurum ve Amasya Kongreleri düzenleyerek, 27 Aralık 1919 yılında Ankara’ya geçmiştir. Girmiş olduğu bütün Milli Mücadeleyi başarıyla sonuçlandırmıştır. Milli Mücadelenin lideri Başkomutan Atatürk, Büyük Taarruz emri vererek 9 Eylül’de İzmir’e ulaşmış ve Milli Mücadele zaferle noktalanmıştır.
Kurtuluş Savaşı 9 Eylül 1922 yılında Mudanya Mütarekesi ile savaş bitmiştir. Ve savaşın sonrasında 1 Kasım 1922’ de saltanat kaldırılmıştır. 24 Temmuz 1923 yılında imzalanan Lozan Anlaşmasıyla imzalanarak yeni bir devletin temelleri atılmıştır. İkinci dönemde TBMM, 11 Ağustos tarihinde toplandı, 13 Ekim yılında da Ankara, başkent olarak ilan edilmiştir.
Bu sırada Atatürk, egemenliğin kayıtsız şartsız ulusa dayandığı bir sistem olan yeni devletin ilanı için hazırlıklara başlamıştır. 28 Ekim akşamında yakın arkadaşlarını toplamış olduğu yemekte “Yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz.” demiştir. 29 Ekim’de hazırlamış olduğu taslağı, “Cumhuriyet” önergesini’ TBMM’ye vermiştir. Önerge kabul edilmiş ve Türkiye Devleti’nin yönetim biçimi “Cumhuriyet”, ismi ise “Türkiye Cumhuriyeti Devleti” olarak kabul edilmiştir.
Cumhuriyet rejimi, TBMM tarafından 29 Ekim 1923 yılında 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye Kanunu)’da yapılan değişiklikle devletin yönetim şekli “Cumhuriyet” olarak ilan edilmiştir. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin ilk cumhurbaşkanı Atatürk olmuştur. Cumhuriyetin ilanın halk tarafından büyük bir coşku ve sevinçle kutlanmıştır.
Hala varlığını sürdüren Halifelik 29 Ekim 1923 yılında Cumhuriyetin ilan edilmesinin ardından gereksiz ve işlevsiz bir konuma gelmiş ve 3 Mart 1924 tarihinde TBMM’de kabul edilerek kaldırılmıştır. Atatürk’ün kurmuş olduğu Cumhuriyet tarihi 2 Şubat 1925 yılında Hariciye Vekâleti tarafından kanun teklifi ile bayram olarak kutlanması önerilmiştir. Ve o günden bu yana 96 yıldır çeşitli etkinliklerle ve törenle kutlanmaktadır.